Niekamp, Johann: Des Glaubens Ende ... : [Leichenpredigt auf Elisabeth Juliane, Herzogin zu Braunschweig-Lüneburg, geb. Herzogin zu Schleswig-Holstein, +4. Febr. 1704]. Wolfenbüttel, 1704.

ziehen diesen unsern Text und die darinn beschriebene Seeligkeit in das von ihnen als noch zukünfftig gegläubete 1000. jährige Reich. Wir aber können solcher Meynunge keinen Beyfall geben / vielweniger für ein Stück des allein seeligmachenden Glaubens halten / am wenigsten jemande aufzudringen uns vermessen. Doch wollen wir sie der Christlichen Liebe und Friedfertigkeit zu wider / nicht odieus exagitiren / vielweniger alle die verdammen / welche sothane Meynunge gehabt / oder noch haben: In dem uns vielmehr die Bescheidenheit des H. Hieronymi gar wol gefället: Sanctus Hieronymus, pro eo quo erat ingenio austeriore, & ferventissimo affectu, carnale millennium ceu fabulam judaicam explosit, tam vehementer ut nemo vehementius & acrius: millenariosque perstrinxit, tanquam amatores occidentis Literae, Judaizantes, judaeis manus tradentes, terrenarum in mille annis desiderio voluptatum, quorum DEus venter est &c. vid. Tom. 4. Comment. in Jesa. 30. 54. 59. & 65. in Ezech. 36. Dan. 7. & Tom. 5. Comment. in Jöelis 3. &c. qui tamen quam gravis & rigidus est in errorem chiliasticum, tam est moderatus & aequus in errantes chiliastas: Eadem quippe pagina, qua errori huic, Amentiae & Haereseos, uti Locis allegatis fabulae judaicae, dicam scribit, atrum tamen Lapillum adjicere modestiae causa veretur, ne, quam moderationis suae causam affert, viros ecclesiasticos damnare videatur. Post Captivitatem (scribit comment. in Jerem 19. pag. m. 272. D. vid. simul. B.) quae sub Vespasiano & Tito & postea accidit sub Hadriano usque ad consummationem seculi, Ruinae Hierusalem permansurae sunt, quamquam sibi judaei auream atque gemmatam Hierusalem restituendam putent, rursumque victimas & sacrificia & conjugia sanctorum, & regnum in terris domini Salvatoris; quae licet non sequamur, damnare tamen non possumus, quia multi ecclesiasticorum virorum & martyres ista dixerunt, & unusquisque in suo sensu abundet, & domini cuncta judicio reserventur. Haec ille. Si tam severus, ne dicam importunus quandoque Censor & Aristarchus, tantum de nativo suo rigore remittit, ut crassum & judaicum, jure meritoque Artic. 17. August. Confess. ex Evangelica ecclesia eliminatum millennium exosculantes & damnare nolit, & suo sensu abundare sinat, quanto magis, si non major, parilis certe moderatio nos decet erga subtiliorem, quem vocant, chiliasmum. Enimvero cum [fremdsprachliches Material] aliquis sit (Apoc. 20.) quisquis ille sit, summo studio, ut mihi quidem videtur, eniti illum oportet, cui scripturae sacrae & divinae Prophetiae decus, studiumque modestiae christiano, inprimis Theologo dignae, curae cordique est, quo omnis, omnem sine discrimine chiliasmum sarcastice insectando, Oracula Spiritus Sancti naso adunco suspendendi Ansa, quam Empaectae avidissime arripiunt, impietati Cyclopicae praescindatur. Reserventur (hanc scilicet moderationem modestiamque S. Hieronymus nos docet) quaecunque de futura Temporum [fremdsprachliches Material], Ecclesiae Halcyoniis, judaeorum conversione, reliquisque ejusdem commatis, a nonnullis promittuntur, domini judicio, nec scindatur dividaturve inconsutilis Tunica christi ob istiusmodi [fremdsprachliches Material], quorum dissonantia, fidei consonantiam nequaquam solvit. Quo etiam Edictum nostrum ducale Anno 1692. 2. Martii publicatum, digitum intendere videtur, dum § 8. sancit, ut verbi divini praecones a terreno chiliasino qua publice qua privatim docendo abstineant, eo quod hoc dogma & quae ei annexa sunt, in censum Articulorum fidei non veniant. Der / ob er wol dieser Mey-

ziehen diesen unsern Text und die darinn beschriebene Seeligkeit in das von ihnen als noch zukünfftig gegläubete 1000. jährige Reich. Wir aber können solcher Meynunge keinen Beyfall geben / vielweniger für ein Stück des allein seeligmachenden Glaubens halten / am wenigsten jemande aufzudringen uns vermessen. Doch wollen wir sie der Christlichen Liebe und Friedfertigkeit zu wider / nicht odieus exagitiren / vielweniger alle die verdammen / welche sothane Meynunge gehabt / oder noch haben: In dem uns vielmehr die Bescheidenheit des H. Hieronymi gar wol gefället: Sanctus Hieronymus, pro eo quo erat ingenio austeriore, & ferventissimo affectu, carnale millennium ceu fabulam judaicam explosit, tàm vehementer ut nemo vehementius & acrius: millenariosque perstrinxit, tanquam amatores occidentis Literae, Judaizantes, judaeis manus tradentes, terrenarum in mille annis desiderio voluptatum, quorum DEus venter est &c. vid. Tom. 4. Comment. in Jesa. 30. 54. 59. & 65. in Ezech. 36. Dan. 7. & Tom. 5. Comment. in Jöelis 3. &c. qui tamen quàm gravis & rigidus est in errorem chiliasticum, tàm est moderatus & aequus in errantes chiliastas: Eâdem quippe paginâ, quâ errori huic, Amentiae & Haereseos, uti Locis allegatis fabulae judaicae, dicam scribit, atrum tamen Lapillum adjicere modestiae causâ veretur, ne, quam moderationis suae causam affert, viros ecclesiasticos damnare videatur. Post Captivitatem (scribit comment. in Jerem 19. pag. m. 272. D. vid. simul. B.) quae sub Vespasiano & Tito & postea accidit sub Hadriano usque ad consummationem seculi, Ruinae Hierusalem permansurae sunt, quamquam sibi judaei auream atque gemmatam Hierusalem restituendam putent, rursumque victimas & sacrificia & conjugia sanctorum, & regnum in terris domini Salvatoris; quae licet non sequamur, damnare tamen non possumus, quia multi ecclesiasticorum virorum & martyres ista dixerunt, & unusquisque in suo sensu abundet, & domini cuncta judicio reserventur. Haec ille. Si tam severus, ne dicam importunus quandoque Censor & Aristarchus, tantum de nativo suo rigore remittit, ut crassum & judaicùm, jure meritoque Artic. 17. August. Confess. ex Evangelicâ ecclesiâ eliminatum millennium exosculantes & damnare nolit, & suo sensu abundare sinat, quanto magis, si non major, parilis certè moderatio nos decet erga subtiliorem, quem vocant, chiliasmum. Enimverò cum [fremdsprachliches Material] aliquis sit (Apoc. 20.) quisquis ille sit, summo studio, ut mihi quidem videtur, eniti illum oportet, cui scripturae sacrae & divinae Prophetiae decus, studiumque modestiae christiano, inprimis Theologo dignae, curae cordique est, quò omnis, omnem sine discrimine chiliasmum sarcasticè insectando, Oracula Spiritus Sancti naso adunco suspendendi Ansa, quam Empaectae avidissimè arripiunt, impietati Cyclopicae praescindatur. Reserventur (hanc scilicet moderationem modestiamque S. Hieronymus nos docet) quaecunque de futurâ Temporum [fremdsprachliches Material], Ecclesiae Halcyoniis, judaeorum conversione, reliquisque ejusdem commatis, à nonnullis promittuntur, domini judicio, nec scindatur dividaturve inconsutilis Tunica christi ob istiusmodi [fremdsprachliches Material], quorum dissonantia, fidei consonantiam nequaquam solvit. Quò etiam Edictum nostrum ducale Anno 1692. 2. Martii publicatum, digitum intendere videtur, dum § 8. sancit, ut verbi divini praecones à terreno chiliasino quà publicè quà privatim docendo abstineant, eò quod hoc dogma & quae ei annexa sunt, in censum Articulorum fidei non veniant. Der / ob er wol dieser Mey-